Contact Mijn huis

Maand: januari 2024

Verduurzamingswerkzaamheden niet in beton gegoten

Woningcorporatie deltaWonen vroeg renovatiepartner Ter Steege Bouw Vastgoed Rijssen om 35 huurwoningen in Zwolle klaar te stomen voor de duurzame toekomst. Bij een appartementengebouw dat inmiddels een halve eeuw dienstdoet, kun je dan soms voor onverwachte uitdagingen komen te staan.

De huurwoningen maken deel uit van een woongebouw uit de jaren zeventig aan de Jupiterstraat in de wijk Dieze-Oost in Zwolle. ‘Met dit renovatieproject hadden we een drieledig doel,’ vertelt Alfred Hamberg, projectmanager bij deltaWonen. ‘Energetische verbetering, periodiek onderhoud en een facelift van het gebouw.’

Projectleider Theo Schuurman vult aan: ‘Door het woongebouw van een nieuwe energetische schil te voorzien, zijn de woningen beter geïsoleerd. Dat betekent lagere energielasten dankzij een lagere warmtevraag en meer comfort. Deze aanpak is onderdeel van onze route naar een klimaatneutrale woningvoorraad in 2050.’

Labelsprong

Ter Steege zorgde voor een goede isolatie van dak, vloeren en gevel in combinatie met ventilatie op basis van warmteterugwinning. Hierdoor maken de woningen een labelsprong van gemiddeld C naar A,’ vertelt Theo Schuurman. Tegelijkertijd zijn de woningen volledig voorbereid op een nieuwe manier van verwarmen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan een WKO-systeem in combinatie met een warmtenet.

Alfred Hamberg: ‘De energiebehoefte van de gerenoveerde woningen is dusdanig laag, dat het wooncomplex bouwkundig klaar is voor aansluiting op een warmtenet op lage temperatuur. Of er een uitrol van een warmtenet in de wijk komt, daarover moet trouwens nog een definitief besluit worden genomen. Verder is het dak geschikt gemaakt voor de plaatsing van zonnepanelen.’

Facelift

De werkzaamheden voor de facelift van het woongebouw omvatten onder meer het plaatsen van een goed toegankelijke spiltrap. Theo Schuurman: ‘De aanwezige stalen beugels en het smalle trapje waren voor senioren niet handig als vluchtroute in noodgevallen. Ook werden de open galerijen van luifels voorzien. Het zorgt voor de door bewoners gewenste beschutting bij regen, wind en felle zon.’

Flexibiliteit

Tijdens de werkzaamheden kwam een onvoorzien probleem aan het licht. De betonschade aan de balkons bleek veel groter dan verwacht. Door langdurig regenachtige weer in het voorjaar liep het betononderhoud ook nog eens forse vertraging op. ‘De vooraf afgesproken planning is daardoor flink uitgelopen,’ legt Theo Schuurman uit. ‘Gelukkig heeft Ter Steege dat heel goed opgepakt. Bewoners werden doorlopend duidelijk geïnformeerd over de stand van zaken. Ook in het projectoverleg was Ter Steege een betrouwbare bouwpartner. Ze stelden zich steeds flexibel en pragmatisch op tijdens het proces; niets was in beton gegoten.’

Woonconsulent

Goed overleg was er ook richting bewoners en het wijkteam. Het informeren en begeleiden van huurders had deltaWonen volledig uitbesteed aan Ter Steege. ‘Zij hebben hiervoor hun woonconsulent Judith ingezet,’ vertelt Linda ten Brinke, woonconsulent namens deltaWonen. ‘Je moet het vertrouwen winnen van bewoners, in dit geval vrijwel allemaal senioren, en snel 70 procent instemming met de plannen zien te bereiken. Dat is een verantwoordelijke opgave.’

Het begon steeds met een warme opname. Tijdens een huisbezoek werd met elke bewoner een verbetervoorstel besproken. Vervolgens werden bewoners uitgenodigd om een door Ter Steege ingerichte modelwoning te komen bekijken. Aan de hand van een boekje konden ze een keuze maken voor een nieuwe keuken.

Weekplanning

Verder ontving iedereen een weekplanning van alle werkzaamheden. Linda ten Brinke vertelt: ‘Hierin werd duidelijk uitgelegd wanneer bijvoorbeeld het glas zou worden vervangen en welke voorbereidingen hiervoor nodig waren. De woonconsulent van Ter Steege keek ook per bewoner waar behoefte aan was. Bijvoorbeeld het tijdelijk uitverhuizen van iemand met een kwetsbare gezondheid. Of het overdag beschikbaar stellen van een rustwoning voor een bewoner. Ook toen er door het betononderhoud vertraging optrad, werden bewoners zeer voortvarend door haar op de hoogte gehouden. Als deltaWonen hadden wij nergens omkijken naar.’

Over het eindresultaat is het projectteam van deltaWonen – Theo, Alfred en Linda – zeer te spreken. ‘We hebben samen met Ter Steege echt iets moois tot stand gebracht. Goed geïsoleerde, toekomstwaardige woningen. In een woongebouw dat een fraai, nieuw aanzien heeft gekregen. En minstens zo belangrijk: de bewoners zijn zeer tevreden.’

Oog en oor voor wat er speelt in de wijk

Een goede renovatie begint volgens hem met communicatie. ‘Je moet oog hebben voor wat er speelt in een wijk en bewoners een luisterend oor bieden,’ zegt Mark Kampherbeek, uitvoerder bij Ter Steege Bouw Vastgoed Hardenberg. 

Hoe die communicatie er in de praktijk uitziet, vertelt hij aan de hand van een actueel project voor woningcorporatie St. Joseph in Almelo. ‘Aan de Valeriusstraat renoveren en verduurzamen we 90 appartementen. De werkzaamheden omvatten onder meer binnen- en buitenschilderwerk, vervangen glas, gevel-, dak- en vloerisolatie, nieuwe zonwerking, nieuw hekwerk op de balkons en galerijen, nieuwe badkamers en toiletten, meterkasten, mechanische ventilatie, extra zonnepanelen, vervangen rioleringen en brandpreventie. Ook worden de algemene ruimten opgewaardeerd en voorzien van scootmobielplaatsen.’

Goed contact

‘Je kunt je voorstellen dat zo’n omvangrijke renovatie heel ingrijpend is voor bewoners,’ zegt Kampherbeek. ‘We hebben twee pauzewoningen ingericht, waar mensen zich kunnen douchen of even terugtrekken en de was kunnen doen. Maar in principe blijven bewoners in hun woning. Goed contact is daarom onmisbaar. Dat begint met het luisteren naar de wensen van de klankbordgroep en alle bewoners. Vervolgens schrijf je een projectvoorstel, dat je aan hen voorlegt. Voor dit project hebben we zelfs een modelwoning gemaakt om bewoners het resultaat van de werkzaamheden te tonen. Allemaal niet voor niets. Want bij dit project haalden we bij de presentatie zelfs 100 procent score. Iedereen was enthousiast.’

Menselijke kant

Hij begon zijn loopbaan zo’n twintig jaar geleden bij Ter Steege als timmerman, voorman timmerman en daarna assistent-uitvoerder. Vervolgens maakte hij een carrièreswitch naar het politiewerk, om een jaar geleden terug te keren op het oude nest. Dit keer als uitvoerder bij renovatieprojecten van sociale huurwoningen. ‘Bij renovatieprojecten wordt de menselijke kant soms onderschat. Je komt bij mensen thuis en moet op tijd signaleren of er problemen spelen. Tijdens de zogeheten warme opname bespreken we alle technische zaken, maar ook sociale aspecten komen aan bod. Daarbij neem ik de maatschappelijke ervaring mee die ik als politiemedewerker heb opgedaan.’

‘Drie weken voordat de werkzaamheden beginnen, vindt de warme opname plaats. Samen met iemand van de woningstichting leggen we alles uit. Dat gaat veel verder dan alleen het bespreken van de tegelkeuzes. Ook kijken we of er in het huishouden dingen spelen waar we rekening mee moeten houden. Denk bijvoorbeeld aan huisdieren. Maar ook aan ziekte, lichamelijke beperkingen, vereenzaming, psychische problemen of een verslaving. Met mijn brede kijk als voormalig politieagent zie ik snel of er hulp nodig is. Soms doet een luisterend oor al wonderen.’

Korte doorlooptijd

‘Behalve communicatie en sociale begeleiding zijn planning en logistiek cruciaal. Bij dit project gaat het om vijf flatgebouwen met elk 18 appartementen verdeeld over drie bouwlagen. Om de doorlooptijd zo kort mogelijk te houden, renoveren we steeds een verticale rij van drie woningen tegelijk. Verticaal omdat het leidingwerk van boven naar beneden loopt.’

‘Een dag voor aanvang van het project bereiden we alles voor door vloeren zorgvuldig af te plakken en kijken we of er nog spullen verplaatst moeten worden. Dit om schades aan eigendommen te voorkomen. Op de eerste dag wordt er in alle drie de woningen de badkamers en kanalen gesloopt, waarbij alle mechanische ventilatie en riolen van boven naar beneden worden geboord. De installateur komt vervolgens langs om de leidingen te plaatsen. Daarna is het de beurt aan de timmerman, die een voorzetwand in de badkamer en een nieuw toilet installeert.’

Duurzame toekomst

‘Terwijl de installateur doorgaat met het aanleggen van riool, toilet en mechanische ventilatie, gaat de tegelzetter aan de slag. Vervolgens worden de kozijnen, plafonds en de wanden geschilderd, gesausd en geïsoleerd, en krijgt het geheel een frisse uitstraling. Dankzij de nieuwe binnen- en buitenschil krijgen de woningen een hoge isolatiewaarde. Ze maken straks een labelsprong van F,E,D en C naar B, A en zelfs A+. Omdat de hele buurt over een paar jaar van het gas afstapt, maken we ook alvast een technische ruimte voor de toekomstige warmtepomp. Daarmee bereiden we de woning bouwkundig alvast voor op de duurzame toekomst.’

‘In totaal bedraagt de doorlooptijd van de binnen werkzaamheden 18 werkdagen. Bewoners ontvangen een boekje met de dagplanning. Aan de hand van tekst, foto’s en plaatjes leggen we per dag uit wat er op het programma staat. Uitgangspunt is om huurders zo min mogelijk tot last te zijn. Daarom beginnen we ’s morgens niet om 7:00 uur, maar om 7:30 uur. Ook hebben wij een steiger geplaatst aan de achterkant van de flat. Wij gaan via de balkonzijde naar binnen om overlast via de galerij aan de voorkant te beperken. Soms moet je dan door de slaapkamer van de bewoners, dan plaatsen we anti-stofwanden, delen we oordopjes uit of begeleiden we mensen naar de pauzewoning.’

Gouden formule

‘Volgens planning zijn voor de bouwvak van 2024 de laatste appartementen gereed. Maar nu al zijn de reacties van bewoners positief. Ik denk dat we als Ter Steege Bouw Vastgoed een goed team en een gouden formule in handen hebben voor renovatie en verduurzaming: bewoners goed informeren, ze serieus nemen en vervolgens in zo kort mogelijke tijd vakwerk afleveren.’

Verduurzaming en woningverbetering geven het gevoel van nieuwbouw

In de wijk Hoge Weerd in Epe verduurzaamt en verbetert Ter Steege Bouw Vastgoed Rijssen 110 woningen voor wooncorporatie Triada. ‘Het geeft het gevoel van nieuwbouw,’ zegt Gea, één van de bewoners bij wie de werkzaamheden inmiddels zijn voltooid.

Samen met haar man woont Gea al zo’n zeventien jaar met veel plezier aan de Midachten. ‘In al die jaren hebben we onze eigen stempel op de inrichting gedrukt. Maar nu voelt alles anders. Je ervaart de luxe van nieuwbouw. Alles is supermooi geworden: van de nieuwe buitenbetimmering tot de afwerking van de bergzolder.’

Energiezuinig huis

Wat voor haar ook anders aanvoelt, is de warmte in huis. ‘De radiator in de keuken is vervangen door een convector, die weinig stralingswarmte afgeeft maar wel voor een aangename temperatuur in huis zorgt. Hierdoor wonen we nu in een heerlijk energiezuinig huis. Op de afrekening van het energiebedrijf zie ik dat we inmiddels al stroom terugleveren.’

Goede communicatie

Operatie woningverduurzaming duurde vier weken. Gea kijkt terug op een soepel verlopen traject. ‘Communicatie is heel belangrijk. Ter Steege Bouw Vastgoed heeft dat goed voor elkaar. Van tevoren was er een informatiemarkt en een keukentafelgesprek. Ons werd precies verteld wat we konden verwachten. Ook kregen we wekelijks een duidelijk boekje met de weekplanning. Daarin stond bijvoorbeeld: let op, op die en die dag gaan we het glas vervangen. Zorg ervoor dat de gordijnen dan zijn weggehaald.’

Woonconsulent

Daarnaast is goed persoonlijk contact onmisbaar wanneer je de hele dag mensen over de vloer hebt: timmervaklui, schilders, installateurs, glaszetters. ‘Via de speciale renovatie-app kregen we informatie en konden we onze wensen doorgeven. Verder waren we hartstikke blij met Merel, de woonconsulent van Ter Steege. Zij zorgde ervoor dat alle grote werkzaamheden dicht op elkaar werden gepland, om de overlast voor ons zoveel mogelijk te beperken. Als er iets was, stond ze voor ons klaar. Ze was altijd direct aanspreekbaar. We zeiden vaak tegen elkaar: ‘Bel Merel, dan komt alles goed’.

Kat Minoes

En dan was er nog de kat Minoes. ‘Op haar zijn we natuurlijk heel zuinig,’ vertelt Gea. ‘Op de deuren hadden we daarom briefjes geplakt met de tekst: Let op de kat. Daar is door het team van Ter Steege heel goed op gereageerd. Ze werkten sowieso heel zorgvuldig en netjes. Wanneer wij ’s avonds thuiskwamen van werk, was alles opgeruimd. We hoefden ons nergens zorgen om te maken.’

Merel Gerrits, woonconsulent Ter Steege Bouw Vastgoed Rijssen:

‘Goed kijken naar de persoonlijke situatie van bewoners’

‘We nemen energiemaatregelen waardoor woningen met energielabel E, F of G een labelsprong maken naar A en A+. Omdat elke woning anders is, brengen we van tevoren alles in kaart, met een technische opname. Hierdoor krijgen de huurders van Triada een energiezuinigere woning, wat resulteert in lagere energiekosten en verbeterd wooncomfort. De maatregelen omvatten isolatie van daken en gevels, vervanging van oude beglazing door nieuw HR++ glas, installatie van een warmte-terug-winventilatiesysteem. Ook krijgen bijna alle woningen een hybride warmtepomp. Behalve isolatiewerkzaamheden aan de daken voeren we onderhoud uit, zoals het vervangen van dakbedekking op bergingen, herstel van voegwerk en buitenschilderwerk.’

‘Alles bij elkaar komt er heel wat op bewoners af. Vandaar dat we goed kijken naar hun persoonlijke situatie. Bij iemand die revalideert na een ziekenhuisopname proberen we zoveel mogelijk werkzaamheden op één dag te plannen. Ook richten we een rustwoning in waar mensen zich kunnen terugtrekken. Voor ouderen die zorg nodig hebben of gezinnen met heel jonge kinderen regelen we een vervangende woning. Het is mijn taak om dit soort bijzondere omstandigheden op tijd te signaleren. Daarnaast overleg ik tijdens bouwteamvergaderingen met de sociaal beheerder van de wooncorporatie. Indien nodig gaan we samen met bewoners in gesprek over hun problemen, zorgen en wensen.’

G40 stedennetwerk bezoekt Indië terrein

Het G40 stedennetwerk is het netwerk van 41 (middel)grote steden in ons land, die elkaar vinden in actuele stedelijke vraagstukken. Het belangrijkste doel van het G40-stedennetwerk is het behartigen van de gezamenlijke belangen van de G40-steden op diverse beleidsterreinen richting kabinet, Eerste en Tweede Kamer en ministeries. Kennisdeling en uitwisselen van ervaringen is tweede belangrijke rol.

Op 11 januari was de gemeente Almelo de ontvangende gemeente voor de ambtelijke netwerkdag. Na een hartelijke ontvangst door de gemeentesecretaris in de Oude kerk en een plenaire sessie met reflectie over de verkiezingsuitslagen was het tijd voor een werkbezoek aan ons Indië terrein. Naast een inleiding over de herontwikkeling van het terrein door Erwin Tijhof (regiomanager Ter Steege Gebiedsontwikkeling) en een toelichting op de plannen van de gemeente Almelo rondom de Spoorzone door Erwin Webbink (Stedenbouwkundige bij gemeente Almelo) gaf lector dr. Cees Jan Pen een lezing over vitale binnensteden, transformatie, herbestemming en leegstand. Thema`s en voorbeelden genoeg om van te leren, zo viel te merken aan de vragen en reacties.

Daarna maakten de deelnemers een rondwandeling over het 23 hectare grote ontwikkelingsgebied, dat nu voor circa 70% gereed is. De deelnemers gingen gericht op pad met vragen als: wat valt je op in dit gebied, welke kwaliteiten zijn benut, wat heb je in een eigen transformatiegebied gedaan en kun je als tip meegeven? Vooraf was door Ter Steege een route uitgezet langs de highlights van Indië. Peter Bolink (adjunct directeur Ter Steege Bouw Vastgoed Rijssen) en Erwin Tijhof begeleiden de deelnemers en gaven onderweg meer informatie over het plangebied. Het industriële erfgoed, waaronder de Kalverstraat, het ketelhuis en de geslaagde transformatie van De Sterkerij en de huurwoningen met een buurtbatterij werden erg gewaardeerd.

Wij kijken terug op een geslaagd bezoek van de ambtelijke top van de G40 gemeenten aan ons grootste binnenstedelijke project. Het mooie is dat Ter Steege in vrijwel alle gemeenten van de G40 aan het werk is of recent is geweest. Meerdere deelnemers herkenden dat ook, mede na het noemen van enkele actuele projecten zoals de Koepelgevangenis in Arnhem, House of Delft en de Future in Alkmaar.